یونولیت چیست؟ انواع یونولیت و کاربرد های آن + روش تولید
یونولیت چیست؟ یونولیت یا پلیاستایرن انبساطی، ماده‌ای سفید، سبک و با آلیاژی از هوا و فوم است که به‌عنوان عایق حرارتی، صوتی و رطوبتی شناخته میشود. این ماده از ذرات ریز پلیاستایرن تشکیل شده که با ساختار متخلخل‌شان، نه فقط وزن سازه را کاهش می‌دهند، بلکه مصرف انرژی را نیز پایین می‌آورند. در ادامه، دقیق‌تر بررسی می‌کنیم یونولیت چیست و چه کاربردهایی دارد—از ساختمان‌سازی و بسته‌بندی گرفته تا عایق‌کاری انرژی و صدا. همچنین به دو نوع پرکاربرد آن در صنعت ساخت‌وساز اشاره خواهیم کرد:
- یونولیت سقفی که به شکل بلوک‌هایی بزرگ برای اجرای سقف‌های تیرچه‌بلوک یا دال‌های یک‌طرفه استفاده میشود و نقش قالب در بتن‌ریزی را به‌خوبی انجام می‌دهد؛
- و یونولیت دیواری یا ورقی نازک که برای عایق‌سازی دیوارها و حتی استفاده‌های تزئینی مانند پنل‌های دیواری فومی کاربرد دارد.
یونولیت چگونه تولید میشود؟
فرآیند تولید یونولیت (EPS) در صنعت با چند مرحله مشخص انجام میشود که باعث تبدیل دانه‌های استایرن (پلیاستایرن) به بلوک‌های یونولیت میشود که سپس به ورق یا قطعات مختلف تبدیل می‌گردند.
تحول از دانه‌های کوچک پلیاستایرن تا بلوک‌های یونولیت حجیم و سبک، یک فرآیند صنعتی پیچیده است. این تغییر با اتصال مولکولی در ساختار پلیمر آغاز میشود؛ زمانی که استایرن یک مونومر هیدروکربنی در مقادیر مشخصی با افزودن گازهایی مانند پنتان ، به پلیمر می‌پیوندد. نتیجه‌ی این واکنش پلیمریزاسیون، ایجاد پلی‌استایرنی است که توانایی انبساط به فرم یونولیت (EPS) را دارد.
در ادامه، این پلیاستایرن در شرایط کنترل‌شده با استفاده از بخار و گرما منبسط میشود، تا ساختاری با حجم بالا ولی جرم کم ایجاد شود. گرانول‌های حجیم‌شده، در محیطی تهویه‌شده آرام گرفته و ساختار آن‌ها از لحاظ حجم و فشار تثبیت میشود. این ثبات برای حصول به «یونولیت چگونه تولید میشود» جایگاهی کلیدی دارد.
مراحل اصلی تولید یونولیت
1. پیش از انبساط (Pre-expansion)
ابتدا دانه‌های استایرن مونومر (با ظاهر مشابه دانه‌های شکر) آماده‌سازی می‌شوند. با تزریق بخار آب در دستگاهی به نام اکسپندر، حجم این دانه‌ها تا ۲۰ تا ۵۰ برابر بیشتر از حجم اولیه میشود. در این مرحله از گازهایی مانند پنتان یا دی‌اکسیدکربن برای افزایش انبساط استفاده میشود.
2. مرحله تهویه (Aging / Cooling)
پس از انبساط، دانه‌ها وارد سیلو یا انبار تهویه می‌شوند و برای ۶ تا ۱۲ ساعت در این حالت می‌مانند تا دما و فشار به تعادل برسد. در این زمان، بیش از ۹۰٪ حجم نهایی محصول را هوا تشکیل می‌دهد—یعنی تنها کمتر از ۱۰٪ حجم آن پلاستیک است.
3. قالب‌گیری (Molding / Block Formation)
در این مرحله، دانه‌های خنک‌شده در قالب‌های بلوک قرار می‌گیرند. با تزریق مجدد بخار شمول‌گر، دانه‌ها به‌خوبی به هم چسبیده و طرح قالب را پر می‌کنند و بلوک‌های مادر یونولیت شکل می‌گیرند. پس از آن، بلوک‌ها خشک شده و گاز پنتان با هوا جایگزین میشود.
4. برش و عملیات نهایی (Cutting / Shaping)
بلوک‌های یونولیت پس از خشک شدن، توسط ماشین‌های برش افقی و عمودی مثل سیم داغ (Hot Wire)، دستگاه CNC یا برش‌گرهای ویژه به ورق‌ها یا اشکال قابل استفاده تبدیل می‌شوند—این ابعاد بسته به نیاز پروژه یا درخواست مشتری متغیر است.
روش‌های تولید دستی و اتوماتیک یونولیت
- روش دستی (غیر اتوماتیک): در کارگاه‌های کوچک یا موارد محدود، مراحل تولید با تجهیزات ساده‌تری انجام میشود—منابع معمولاً در دیگ‌های بخار منبسط شده، سپس خشک و قالب‌گیری می‌شوند.
- روش اتوماتیک (صنعتی): در خطوط تولید مدرن، تمامی مراحل از پیش‌انبساط تا برش با استفاده از تجهیزات پیشرفته و کاملاً خودکار انجام میشود. این روش راندمان بالا، کیفیت یکنواخت و سرعت تولید بیشتر را تضمین میکند.
تجهیزات اصلی خط تولید یونولیت
برای راه‌اندازی خط تولید صنعتی یونولیت به تجهیزات زیر نیاز است:
- اکسپندر (پیش‌انبساط)
- سیستم سیلو و تهویه
- دستگاه قالب‌گیری بلوک (بلوکر)
- ماشین‌های انتقال مواد
- دستگاه‌های برش (سیم داغ، CNC)
- ماشین بازیافت EPS جهت استفاده مجدد از ضایعات و کاهش هزینه‌ها
کاربردهای یونولیت در صنایع مختلف
۱. ساختمان‌سازی – کاهش وزن، افزایش سرعت و ایمنی
در صنعت ساخت‌وساز، یونولیت به‌ویژه در قالب‌های سقفی تیرچه‑بلوک یا بلوک‌های سقفی کاربرد دارد. استفاده از آن باعث کاهش چشمگیر وزن سازه، تسهیل حمل و نصب، افزایش سرعت اجرا و کاهش هزینه‌های ساخت میشود. همچنین، یونولیت به‌عنوان عایق حرارتی و صوتی مؤثر عمل کرده و از این جهت در ساختمان‌های مدرن و مقاوم در برابر زلزله کارایی بالایی دارد.
۲. بسته‌بندی – محافظت در برابر ضربه و حرارت
یونولیت به‌واسطه‌ی ساختار متخلخل و جذب شوک قوی، گزینهای ایده‌آل برای بسته‌بندی وسایل شکننده مانند تجهیزات الکترونیکی، شیشه‌ای یا دارویی محسوب میشود. مقاومت بالا در برابر حرارت و رطوبت آن را به انتخابی مطلوب برای حمل مواد سرد یا داغ و اقلام حساس تبدیل کرده است.
۳. سردخانه‌ها و حمل مواد غذایی
به‌دلیل ویژگی‌های عایق حرارتی ممتاز و ایمنی بهداشتی، یونولیت در ساخت یخدان‌های حمل ماهی، میگو و سایر محصولات دریایی یا فاسدشدنی کاربرد فراوان دارد. این ماده باعث حفظ دمای مطلوب و مقاومت در برابر شرایط محیطی میشود.
۴. دکور، هنر و تبلیغات
سبکی، امکان برش دقیق و فرم‌پذیری یونولیت، آن را به ماده‌ای محبوب در صنعت ساخت ماکت، دکوراسیون داخلی، تابلوهای تبلیغاتی، حروف سه‌بعدی و نمایشگاهی تبدیل کرده است. این قابلیت‌ها نه‌تنها هزینه تولید را کاهش می‌دهند، بلکه انعطاف‌پذیری بالایی در طراحی فراهم می‌آورند.
۵. عایق صوتی – ساکت‌سازی فضاهای حساس
بهخصوص در استودیوهای ضبط صدا، سالن‌های کنفرانس و سایر فضاهایی که کنترل صوت اهمیت دارد، یونولیت یک راه حل مقرون‌به‌صرفه و مؤثر است. برای نمونه، یک لایه یونولیت به ضخامت ۱۰ سانتی‌متر میتواند تا حدود ۴۲ دسی‌بل کاهش صدا ایجاد کند.
۶. کاربردهایی نوآورانه و صنعتی دیگر
در برخی کاربردهای تخصصی، یونولیت به‌عنوان پرکننده سبک در پنل‌های عایق نما، کف، ساخت قطار یا حتی وسایل ورزشی سبک مانند تخته موج‌سواری مورد استفاده قرار میگیرد. همچنین در صنعت خودرو، قالب‌سازی و تولید درب ضد سرقت نیز کاربرد دارد
ابعاد یونولیت سقفی
یونولیت‌های سقفی معمولاً در قالب بلوک‌هایی با ابعاد استاندارد زیر عرضه می‌شوند، تا ضمن تط..ابق با انواع تیرچه‌ها، هزینه اجرا کاهش یابد و ضایعات به حداقل برسد:
| نوع یونولیت سقفی | طول (cm) | عرض (cm) | ارتفاع / ضخامت (cm) |
| تیرچه بلوک (بتنی/فندوله) | 200 | 50 | 20 یا 25 |
| تیرچه کرومیت | 200 | 65 | 20 یا 25 |
| یونولیت پیش‌تنیده | 200 | 50 | 15 |
| حفره‌دار | 110 | 50 | 25 |
ابعاد یونولیت دیواری
یونولیت‌های دیواری که غالباً به‌صورت ورق (دیواری) عرضه می‌شوند، برای عایق کردن دیوارها و استفاده‌های دکوراتیو کاربرد دارند:
- ابعاد رایج ورق یونولیت دیواری: ۱۰۰ × ۲۰۰ سانتی‌متر (عرض × طول).
- ضخامت‌های متنوع: بسته به نیاز پروژه، در ضخامت‌هایی از ۱ تا 90 سانتی‌متر (و حتی بیشتر) تولید می‌شوند
یونولیت (EPS) قابل بازیافت است؛ هرچند فرآیند آن نیازمند تجهیزات خاص است و کیفیت محصول بازیافتی ممکن است بهطور کامل با پلیمر اولیه برابر نباشد.
آیا یونولیت ضد آب است؟
بله یونولیت (EPS) ساختار سلولی بستهای دارد که بهخاطر آن نفوذ آب در آن بهطور قابل توجهی کاهش پیدا میکند. این ویژگی، یونولیت را بهنوعی عایق رطوبتی بدل میسازد و در بسیاری از کاربردهای ساختمانی مورد استفاده قرار میگیرد.
آیا یونولیت عایق حرارتی است؟
بله یونولیت (EPS) به دلیل ساختار سلولی بسته و حاوی هوا، یکی از مؤثرترین عایق‌های حرارتی است. این ویژگی باعث میشود انتقال حرارت در نقاط مختلف ساختمان بهطور قابل توجهی کاهش یابد.
آیا یونولیت عایق صداست؟
بله یونولیت میتواند گزینهای اقتصادی و سبک برای کاهش سر و صدای معمولی در ساختمان باشد؛ بهخصوص اگر دانسیته و ضخامت مناسب در نظر گرفته شده باشد. با این حال، در فضاهایی که نیاز به کنترل دقیق و حرفهای صدا دارند—مثل استودیو، سالن کنفرانس یا محیطهای صنعتی—بهتر است از عایق صوتی تخصصی یا ترکیب یونولیت با مواد جذبکننده صدا استفاده شود.
یونولیت (EPS) قابل بازیافت است؛ هرچند فرآیند آن نیازمند تجهیزات خاص است و کیفیت محصول بازیافتی ممکن است بهطور کامل با پلیمر اولیه برابر نباشد.”
مقاله رو خوندم و خیلی خوب توضیح داده بود که یونولیت دقیقا از چی ساخته میشه. فقط کاش یه بخش جدا هم برای مقایسه با مصالح جدید میذاشتید، اینطوری برای پایان‌نامه‌م کامل‌تر می‌شد.
به نظرم توضیحات بخش “یونولیت چگونه تولید میشود” خیلی ساده و کاربردی نوشته شده بود. من تو کار ساختمون دیدم که بعضی منابع خیلی پیچیده حرف می‌زنن، ولی این مقاله جمع‌وجور و به درد کار می‌خوره.
راستش من بیشتر دنبال این بودم بفهمم یونولیت چقدر عایق صداست. تو مقاله گفتید تا حدی جواب میده، همین واقع‌بینی برام جالب بود. ولی یه کم مثال عملی هم میزاشتید بهتر می‌شد.
عجب مقاله توپ و به‌روزی بود! بخش ابعاد یونولیت سقفی خیلی به دردم خورد چون همیشه گیج می‌شدم تو اندازه‌ها. فقط یه سوال: تو جنوب که هوا شرجی‌تره، واقعا مقاومتش همینقدره؟
من بیشتر با بخش کاربردهای یونولیت در بسته‌بندی همذات‌پنداری کردم. چون قدیما ما از کاغذ استفاده می‌کردیم، الان که دیدم این‌همه استفاده داره واقعا شگفت‌زده شدم. فقط نگران بازیافتشم، امیدوارم بیشتر روش کار بشه.
لهجه اصفهانی ما میگه “هر چیزی هم خوبیش هست هم عیبش”. مقاله‌تون خیلی ریز گفته بود یونولیت سبک و ارزونه، ولی خب همونطور که اشاره کردید، اگه درست استفاده نشه عایق کاملی نمی‌شه. واقع‌بینانه نوشتید، دمتون گرم.
عرشیا فریور، مهندس متخصص ساختمانی و عمرانی با بیش از ۱۰ سال تجربه، در طراحی و مدیریت پروژه‌های سازه‌ای موفق عمل کرده است. وی با دقت بالا در رعایت استانداردهای فنی و اجرایی، به همراه دیدگاه‌های نوین در زمینه پایداری و بهینه‌سازی سازه‌ها، نقش مهمی در توسعه زیرساخت‌های شهری ایفا کرده است. علیرغم چالش‌های متعدد صنعت ساختمان، آقای فریور با رویکردی علمی و عملی، همواره توانسته کیفیت و ایمنی را در تمام مراحل پروژه تضمین کند.
